ขางแดง ๑

Embelia tsjeriamcottam (Roem. & Schult.) A. DC. var. ferruginea (C. B. Clarke) K. Larsen & C. M. Hu

ไม้พุ่มรอเลื้อย ยอดและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดง ใบเรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือออกเป็นกระจุก หรือเป็นดอกเดี่ยว ออกตามง่ามใบ สีขาวอมเขียว ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง

ขางแดงชนิดนี้เป็นไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้ต้น สูงถึง ๕ ม. ตามยอด กิ่งอ่อน ช่อดอก และก้านใบมีขนนุ่มสีน้ำตาลแดง กิ่งแก่สีเทาอมน้ำตาล ค่อนข้างเกลี้ยง มีช่องอากาศกระจัดกระจาย

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๓-๘ ซม. ยาว ๖-๑๕ ซม. ปลายแหลม มน หรือเป็นติ่งสั้น ๆ โคนสอบหรือมน ขอบค่อนข้างเรียบหรือจักตื้น ๆ ห่างกัน โดยเฉพาะตามขอบที่ค่อนไปทางปลายใบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนมีขนเล็กน้อยหรือเกือบเกลี้ยง ด้านล่างมีขนนุ่มสีน้ำตาลหนาแน่น และมีต่อมเป็นจุดเล็ก ๆ กระจัดกระจาย เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๘ เส้น เห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๔-๑๕ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบ ๑-๓ ช่อ แยกเพศ ช่อดอกเพศผู้ ยาว ๔-๑๓ ซม. มักยาวกว่าช่อดอกเพศเมีย บางครั้งแยกแขนงบ้างเล็กน้อย ช่อดอกเพศเมียยาว ๑-๗ ซม. ดอกเล็ก สีขาวอมเขียว ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. กลีบเลี้ยงขนาดประมาณ ๑ มม. โคนติดกัน ปลายแยกเป็น ๔-๕ แฉก กลีบดอกโคนติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็นแฉกรูปใบหอก ๔-๕ แฉก กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. ด้านนอกมีขนประปราย ด้านในมีขนยาวหนาแน่นและมีต่อมเป็นจุดสีดำเล็ก ๆ ทั่วไป ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๔-๕ อัน ติดที่โคนแฉก ก้านชูอับเรณูสั้นมาก ดอกเพศเมียมีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันติดตรงกลางแฉกกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง และมีออวุล ๑-(๒) เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๑ มม.

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๔ มม. ผิวจะย่นเมื่อผลแก่

 ขางแดงมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบทั้งในป่าผลัดใบและป่าดิบแล้ง ที่สูงตั้งแต่ระดับน้ำทะเลถึง ๖๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่พม่าและกัมพูชา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ขางแดง ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Embelia tsjeriamcottam (Roem. & Schult.) A. DC. var. ferruginea (C. B. Clarke) K. Larsen & C. M. Hu
ชื่อสกุล
Embelia
คำระบุชนิด
tsjeriamcottam
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roemer, Johann Jakob
- Schultes, Josef (Joseph) Augus
- de Candolle, Alphonse Louis Pierre Pyramus
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. ferruginea
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- (C. B. Clarke) K. Larsen & C. M. Hu
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Roemer, Johann Jakob (1763-1819)
- Schultes, Josef (Joseph) Augus (1773-1831)
- de Candolle, Alphonse Louis Pierre Pyramus (1806-1893)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.ธวัชชัย สันติสุข